थायरॉईड ची लक्षणे मराठी (Symptoms of Thyroid in Marathi)

प्रस्तावना

थायरॉईड हा आजार आजकल मोठ्या प्रमाणात वाढताना दिसतो. थायरॉईडची समस्या विशेषतः महिलांमध्ये जास्त प्रमाणात दिसून येते. गळ्यात असलेली ही छोटीशी ग्रंथी शरीरातील महत्त्वाचे हार्मोन्स तयार करून त्यांचं संतुलन राखते. हे हार्मोन्स आपल्या ऊर्जा, वजन, पचनक्रिया, हृदयाची गती आणि मानसिक आरोग्य यावर थेट परिणाम करतात. त्यामुळे थायरॉईड नीट काम करत नसेल तर थकवा, वजनातील बदल, मन:स्थितीत चढ-उतार असे अनेक त्रास जाणवू शकतात. म्हणूनच थायरॉईडची योग्य वेळी तपासणी (थायरॉईड टेस्ट) करणं खूप महत्त्वाचं आहे. चला तर मग जाणून घेऊया — थायरॉईड म्हणजे नेमकं काय, त्याची लक्षणं कोणती आणि थायरॉईड टेस्ट कशी केली जाते.

थायरॉईड टेस्ट म्हणजे काय?

थायरॉईड तपासण्यासाठी सर्वात महत्त्वाची चाचणी म्हणजे थायरॉईड फंक्शन टेस्ट (Thyroid Function Test). या टेस्टमध्ये रक्तातील हार्मोन्सची पातळी तपासली जाते.

TSH (Thyroid Stimulating Hormone): जास्त असल्यास हायपोथायरॉईडीझमची शक्यता असते.

T3 (Triiodothyronine) आणि T4 (Thyroxine): जास्त असल्यास हायपरथायरॉईडीझमची शक्यता असते.

ही चाचणी साध्या रक्त तपासणीद्वारे केली जाते. लक्षणे दिसू लागल्यास किंवा कौटुंबिक इतिहास असल्यास डॉक्टर या टेस्ट करण्याचा सल्ला देतात.

थायरॉईड म्हणजे काय?

थायरॉईड ही आपल्या गळ्याच्या पुढच्या भागात असलेली एक छोटीशी पण खूप महत्वाची ग्रंथी आहे. आकाराने लहान असली तरी तिचं काम मोठं आहे. ही ग्रंथी T3 (ट्रायआयोडोथायरोनिन) आणि T4 (थायरॉक्सिन) नावाचे हार्मोन्स तयार करते. हे हार्मोन्स आपल्या शरीराला आवश्यक ऊर्जा देतात आणि शरीराचं "कंट्रोल सिस्टम" सांभाळतात. त्यामुळं आपलं वजन संतुलित राहतं, ऊर्जा टिकून राहते, शरीराचं तापमान योग्य राहतं आणि अवयव नीट काम करतात. थोडक्यात सांगायचं तर, थायरॉईड नीट असेल तर आपलं संपूर्ण शरीर सुरळीत चालतं.

थायरॉईडचे प्रमुख प्रकार

• हायपोथायरॉईडीझम (Hypothyroidism): हार्मोन्स कमी प्रमाणात तयार होणे.
• हायपरथायरॉईडीझम (Hyperthyroidism): हार्मोन्स जास्त प्रमाणात तयार होणे.
• गॉइटर (Goiter): गळ्यात सूज येणे.
• थायरॉईड नॉड्युल्स (Thyroid Nodules): थायरॉईड ग्रंथीमध्ये लहान गाठी होणे.

थायरॉईड होण्याची प्रमुख कारणे

• आयोडीनची कमतरता
• हाशिमोटो किंवा ग्रेव्ह्ससारखे ऑटोइम्यून डिसीज
• आनुवंशिकता (कौटुंबिक इतिहास)
• मानसिक ताणतणाव
• चुकीचा आहार आणि व्यायामाचा अभाव

थायरॉईडची लक्षणे (Symptoms of Thyroid in Marathi)

• सतत थकवा व अशक्तपणा जाणवणे
• वजन वाढणे
• केस गळणे व त्वचा कोरडी होणे
• मासिक पाळीत अनियमितता
• हात-पाय सुजणे
• थंड वातावरण सहन न होणे
• नैराश्य व झोपेची समस्या
• हायपरथायरॉईडीझमची लक्षणे (हार्मोन्स जास्त असल्यास):
• वजन अचानक कमी होणे
• हृदयाचे ठोके वाढणे
• हातापायांना थरथर येणे
• खूप घाम येणे
• डोळे बाहेर येणे (काही रुग्णांमध्ये)
• चिडचिडेपणा व मानसिक अस्थिरता
• झोप न लागणे

थायरॉईडचे निदान कसे केले जाते?

• थायरॉईड टेस्ट (TSH, T3, T4): रक्त तपासणी ही सर्वात महत्त्वाची.
• डॉक्टरांची शारीरिक तपासणी: गळ्यात सूज किंवा गाठी तपासल्या जातात.
• अल्ट्रासाऊंड किंवा इतर स्कॅन: आवश्यकतेनुसार डॉक्टर सुचवतात.

थायरॉईडवरील उपचार

• डॉक्टरांच्या सल्ल्याने औषधे घेणे
• आयोडीनयुक्त मीठाचा वापर
• पौष्टिक आहार (हिरव्या भाज्या, फळे, सुकामेवा)
• योग, प्राणायाम आणि नियमित व्यायाम
• वेळोवेळी तपासणी करून हार्मोन्सचे प्रमाण नियंत्रणात ठेवणे

निष्कर्ष

थायरॉईड हा आजार सामान्य असला तरी त्याकडे दुर्लक्ष करू नये. सुरुवातीच्या टप्प्यातच लक्षणे ओळखून योग्य तपासणी केली तर उपचार करणे सोपे जाते. थायरॉईडची तपासणी (थायरॉईड टेस्ट) करून आजार वेळेत ओळखणं खूप महत्त्वाचं आहे. सतत थकवा जाणवणं, वजनात अचानक बदल होणं, केस गळणे किंवा हृदयाचे ठोके अनियमित वाटणं अशी लक्षणं दिसत असतील, तर ती दुर्लक्षित करू नका. अशा वेळी ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घेणं आवश्यक आहे. थायरॉईड वेळेवर निदान करून नियंत्रणात ठेवणे हेच निरोगी जीवनाचे गमक आहे.